Bel Fıtığı

Bel fıtığı sıkça duyulan bir hastalık olmasına rağmen, hastalarca neden olduğu çok iyi anlaşılmayan bir hastalıktır. Bel fıtığı; omurga kemiklerimiz arasında, anatomik olarak intervertebral disk denilen kıkırdak yapıların bozulmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. İntervertebral diskin içinde jöle benzeri nukleus pulpozus adı verilen yapı; aşınma, yıpranma veya ani bir yaralanma nedeniyle dış halkasını(annulus fibrozus) ittiğinde disk fıtıklaşmaya başlar. Dış halkaya yapılan bu basınç bel ağrısına neden olabilir. Basınç devam ederse, jöle benzeri nukleus, diskin dış halkasını tamamen itebilir veya halkanın şişmesine neden olabilir. Bu, omuriliğe ve yakındaki sinir köklerine baskı uygular. Ek olarak, disk materyali sinir iltihabına katkıda bulunan kimyasal irritanlar salgılar. Sinir kökü tahriş olduğunda, bacağınızın birinde veya her ikisinde "siyatik" adı verilen bacak ağrısı, uyuşma ve güçsüzlük olabilir. Diskin yırtılması ile doku omurilik kanalına doğru fıtıklaşarak sinirleri sıkıştırır ve bel fıtığı dediğimiz hastalığı oluşturur. Bu duruma, tıbbi olarak lomber disk hernisi ya da lomber herniye nükleus pulpozus(LHNP) denir.

Bel fıtığı neden olur sorusunun cevabı aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Ağır yük kaldırma

Uzun süre araç kullanımı

Sigara içimi

Profesyonel sporlar

Gebelik

Şişmanlık

Hareketsiz yaşam

Bel Fıtığının Belirtileri

Bel fıtığının belirtileri nelerdir? En çok merak edilen sorulardan biridir. Bel fıtığının konumuna ve ağrıya verdiğiniz reaksiyona bağlı olarak değişir. Bel fıtığınız varsa bacağa doğru bir ağrı hissedebilirsiniz, bu ağrı bel bölgenizden bir veya iki bacağınıza ve bazen ayaklarınıza (siyatik) doğru yayılır. Ayakta dururken, yürürken veya otururken de elektrik çarpması gibi şiddetli bir ağrı hissedebilirsiniz. Eğilme, kaldırma, beli bükücü hareketler ve oturma gibi aktiviteler ağrıyı artırabilir. Dizleriniz bükülmüş olarak sırtüstüne yatmak sizi biraz rahatlatabilir çünkü bu pozisyon disk üzerindeki basıncı azaltır.

Bazen ağrıyla birlikte bacağınızda veya ayağınızda uyuşma ve karıncalanma eşlik eder. Sırtınızda veya bacağınızda kramp veya kas spazmları yaşayabilirsiniz. Ağrının yanı sıra, bacak kaslarında güçsüzlük olabilir. Ciddi vakalarda, düşük ayak (yürürken ayağınızı yukarıya doğru hareket ettirememe) veya bağırsak, idrar kontrolü kaybı yaşayabilirsiniz. Bu gibi belirtiler yaşarsanız, bel fıtığı tedavisi için acil olarak beyin cerrahisi bölümüne gitmelisiniz.

Bel Fıtığının Tanısı

Doktorunuzca alınan öykü, yapılan fizik muayeneden sonra yapılabilecek tetkikler aşağıdaki gibi sıralanabilir.

Bilgisayarlı tomografi (BT) : MR keşfedilmeden önce bel fıtığının tanısında tercih edilen bir tetkiktir. Kemik yapıları ayrıntılı olarak gösterir. MR' ın yumuşak dokuları gösteriyor olması, büyük bir oranda BT' nin yerini almasına neden olmuştur. MR görüntülemesinin yapılamayacağı kardiak pil, kulak cihazı, vücutta implant bulunması v.b. durumlarda BT rahatlıkla kullanılır.

Magnetik rezonans görüntüleme (MRG) : Bel fıtığının tanısında en sık başvurduğumuz noninvaziv bir tetkiktir. Nöral yapılar ve intervertebral disk ayrıntılı olarak görülebilir. Disklerde dejenerasyona bağlı sekonder sinyal kayıpları gözlenebilir. Bel fıtığının lokalizasyonu ve sinir basısı görülebilir. Bel cerrahisi geçirmiş hastalarda, damar içerisine kontrast madde verilerek, nüks bel fıtığı, epidural skar dokusunun, enfeksiyon ayrımında fayda sağlayan bir tetkiktir.

Bel Fıtığının Aşamaları

Bel fıtığı aşamalarına(evreleri) göre 4 tip sınıfa ayrılır.

Bu aşamalar aşağıda sıralandığı gibidir:

Dejenerasyon: Disk yaşla birlikte susuz kaldıkça elastikiyetini kaybetmeye başlar ve kırılgan hale gelir. Yapısı bozulmaya başlar.
Bulging: Bel fıtığı başlangıç aşamasıdır. Genellikle diskin en az dörtte biri etkilenir. Dış tabaka sağlamdır.
Protrüzyon: Bu tip fıtıklaşmada, omurga diski ve ilgili bağlar sağlam kalır ancak sinirlere baskı uygulayabilen bir dış kılıf oluşturur. Bu disk çıkıntısı olduğu gibi kalabilir, ancak aşağıdaki iki fıtıklaşma türünden birine veya her ikisine de ilerleyebilir.
Ekstrüzyon: Bu tür bir fıtıklaşma, nukleus pulposusun, anulustaki bir zayıflık veya yırtık yoluyla taşması ile meydana gelir; ancak yumuşak olan nukleus pulposus yine de diske bağlıdır.
Sekestrasyon: Disk sekestrasyonu, nukleus pulposusun sadece taşması ile değil, aynı zamanda diskin ana kısmından ayrılmasıyla meydana gelen bir ekstrüzyon alt tipidir. Bu aynı zamanda serbest parça olarak da bilinir. Serbest parça, omurga sinirlerini baskı yapar ve ve ağrıyı şiddetlendirir.

Son 2 aşama, halk tarafından bel fıtığının patlaması olarak ifade edilir.

En alttaki şematik resimde sırasıyla bu aşamalar görülmektedir.

Bel Fıtığı Tedavisi

Bel fıtığının tedavisinde, öncelikle konservatif dediğimiz tedavi yöntemleri uygulanır. Bunlar:

Yatak istirahati (2 gün yeterlidir)
Bel fıtığında sıklıkla kullanılan ilaçlar, nonsteroid antienflamatuar ağrı kesici ve kas gevşeticilerdir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Amacı, mümkün olan en kısa sürede tam aktiviteye dönmenize yardımcı olmak ve yeniden diskin hasar görmesini önlemektir. Fizyoterapistler size doğru duruş, kaldırma ve yürüme teknikleri hakkında bilgi verebilir ve bel, bacak ve karın kaslarınızı güçlendirmek için sizinle birlikte çalışırlar. Ayrıca omurganızın ve bacaklarınızın esnekliğini esnetmeye ve artırmaya teşvik ederler. Egzersiz ve güçlendirme egzersizleri, tedavinin temel unsurlarıdır ve yaşam boyu zindeliğinizin bir parçası olmalıdır.
Epidural steroid enjeksiyonları: Prosedür, röntgen floroskopi altında gerçekleştirilir ve omurganın epidural boşluğuna kortikosteroid ve bir lokal anestetik madde enjeksiyonu şeklinde yapılır. İlaç, sinirlerin şişmesini ve iltihaplanmasını azaltmak için ağrılı bölgenin yanına verilir. Sonuçlar geçici olma eğiliminde olsa da, hastaların yaklaşık % 50'si bir epidural enjeksiyondan sonra rahatlama hisseder.
şiropraksi,
akupunktur v.b tedavilerdir.

Bel fıtığında ameliyatsız tedavilerle iyileşme, %90 oranında tedavi öncesine göre azalarak sağlanır. 6 haftalık konservatif tedaviye rağmen, ağrı geçmezse ve/veya felç durumu mevcutsa ameliyat önerilebilir.

Günümüzde pek çok insan çaresizlikle, tıp dışı uygulamalara (hacamat, sülük, bel çektirme, masaj, bele balık bağlama v.b bunlar daha da çoğaltılabilir) müracaat edebilmektedir. Maalesef ülkemizde insanların masum duygularını istismar eden pek çok şarlatan olduğu da acı bir gerçektir. Lütfen bu tür uygulamalara itibar etmeyiniz.

Bel Fıtığı Ameliyatı Hangi Durumlarda Gereklidir?

Aşağıdaki kriterlere uyan bir hastanın bel fıtığı ameliyatı olması gerekir.

6 haftadan uzun süren ağrı şikayetinizin olması

Kauda equina sendromu : Bu durum ACİL AMELİYAT gerektirir. Ciddi bel ağrısının ön planda olduğu iki veya tek taraflı bacak ağrısı; eyer tarzında anal bölgede uyuşma, hissizlik; bacaklarda ilerleyici felce kadar gidebilen kuvvet kaybı, duyu kaybı ve idrar kaçırma ile birliktedir.